Czy to banalne, umieć wskazać banana? Oczywiście! Ale dla wielu dzieci z autyzmem wskazywanie, to umiejętność, której muszą się nauczyć.

Autyzm jest zaburzeniem skomplikowanym i tym samym w przeróżny sposób interpretowanym przez otoczenie. Osobom postronnym łatwo jest uwierzyć, że dziecko z widoczną niepełnosprawnością pewnych rzeczy nie rozumie czy nie potrafi. Patrząc na śliczne, sprawne ruchowo dzieci z autyzmem jesteśmy bardziej skłonni założyć, że dziecko „nie chce” lub „wybrało własny świat” – czasami prowadzi to do „poetyzowania” tej poważnej niepełnosprawności. Tymczasem w autyzmie mamy do czynienia z takim poziomem zaburzeń, który uniemożliwia rozumienie, komunikowanie się czy naśladownictwo… Oznacza to, że na początku drogi terapeutycznej należy wypracować umiejętności, które inne dzieci (często także niepełnosprawne) opanowują bez większych problemów. Poprzednio pisałam o naśladownictwie – dziś będzie o reakcji na imię i wskazywaniu palcem.
„Ale on biega i wcale nie chce współpracować” „Jest pobudzony i godzinami krzyczy” – pamiętajmy, że takie (i inne) zachowania trudne mogą mieć podłoże organiczne. Wyeliminowanie z diety mleka i jego przetworów oraz cukru może zdziałać cuda w zachowaniu dziecka.  Czasami potrzebne są specjalistyczne badania i poważniejsze interwencje dietetyczne, ale to temat na inny artykuł.
Wyraźna reakcja na imię powinna pojawić się u dziecka przed ukończeniem pierwszego roku życia. Zawołane dziecko powinno skierować wzrok w kierunku osoby przywołującej, zwłaszcza rodzica. Jeśli nie obserwujemy takiej reakcji musimy ją wypracować. Należy pamiętać, że przywołanie dziecka musi mieć określony cel. Nie możemy nawoływać tylko po to, żeby odwróciło głowę – to bez sensu!

Podchodzimy do dziecka z tyłu, lekko boku; wyraźnie  nawołującym tonem wymawiamy imię (w jednej, ustalonej w rodzinie formie czyli np. Olek! A nie Oluś, Olanek, Aleksander, Olusiek…). Powtarzamy dotykając lekko ramienia dziecka i wchodzimy jego pole widzenia; a potem realizujemy cel przywołania: podajemy zabawkę czy kawałek jabłka, mówimy „chodź do łazienki” itd. Należy zadbać o wyciszone otoczenie. WSZYSTKIE MEDIA WYŁĄCZONE!

Inna propozycja: jeden z rodziców trzyma dziecko na rękach a drugi schowany w innym pokoju nawołuje dziecko, rodzic z dzieckiem na ręku „szuka” wołającego – kiedy znajdujemy mamę lub tatę radośnie wołamy „O, jest!” tulimy i chwalimy dziecko, jak gdyby samodzielnie znalazło rodzica. Później, oczywiście ta zabawa może być realizowana samodzielnie przez dziecko i jednego rodzica.

Nie chodzi o to, żeby takie zachowania uporczywie ćwiczyć, ale żeby pojawiały się konsekwentnie i żeby miały uzasadnienie (wyobrażam sobie, że mąż przywołuje mnie co pół godziny, tylko po to, żeby powiedzieć „o, jak ładnie patrzysz”; nie tylko przestałabym reagować, ale i zachowania niepożądane pojawiły by się szybko.

Wskazywanie palcem jest zachowaniem o charakterze komunikacyjnym. Powinno pojawić się u dziecka przed ukończeniem pierwszego roku życia. Wyraża intencje dziecka i udziela odpowiedzi na pytanie dorosłego. Jeśli dziecko zapytane (gdzie lampa, okno itd.) nie wskazuje, należy ten gest wypracować – tj. bierzemy rączkę dziecka i jego palcem wskazującym pokazujemy na pożądany obiekt, potem na obrazki w książce. I znowu – kiedy dziecko nauczy się pokazywać lampę, nie pytajmy o nią 25 razy w ciągu dnia, wybierzmy inne przedmioty, zabawki czy obrazki w książce.

Jeśli dziecko wyraża swoje  potrzeby niewerbalnie (krzykiem, płaczem, czy ciągnięciem za rękę)  zawsze, kiedy jesteśmy w stanie się domyślić, o co chodzi mówimy np. „Banan! Chcę banana!” i wskazujemy na owoc palcem dziecka.

Banalne? Ale niezbędne przy ćwiczeniu kolejnych umiejętności. POWODZENIA.